Obezite; gelişmekte olan ülkelerde önemli ve ilk sırayı alan sağlık sorunu olarak karşımıza çıkar. Canlılarda beslenme anne karnında başlar ve ölünceye kadar sürer. Beslenme canlıların yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmesi için yeterli ve gerekli besinleri dengeli bir şekilde vücuduna alması demektir. Hayatın içinde canlılar durumlarına göre farklı miktarlarda enerjiye ihtiyaçları vardır. Sağlıklı bireylerde gerekli olan bu enerji dengeli biçimde alınmalıdır yani alınan enerji ile harcanan enerji eşit olmalıdır. Şayet alınan enerji miktarı harcanan enerji miktarından fazla ise vücutta yağ birikmesi gerçekleşir bu durumda
obezite ortaya çıkar. Günümüzde yaşam koşullarını kolaylaştıran aletler, araçlar ve bir takım makineler hareketsizlik yaratır.
Obezite, vücutta aşırı miktarlarda yağ depolanmasıdır. Obezite daha bebeklik döneminde başladığına göre tedbirçok erken dönemlerde alınmalıdır. Bebeklik döneminde ilk 6 ay sadece anne sütü ile beslenme daha sonraki dönemlerde 2 yaşına kadar anne sütü ile birlikte ek gıdalara başlanması ileride obezite ve diğer hastalıklardan koruduğu ortaya çıkmıştır.
Obezite testi 2 yöntemle hesaplanabilir.
- Vücut kitle indeksi
- Bel çevresi ölçülerek
Vücut kitle indeksine göre yapılan hesaplama,
Boy uzunluğunun karesi kiloya bölünerek bulunur. 30 sayısı kriterdir.
- sonuç 20-24.9 ise normal
- sonuç 25-30 ise fazla kilolu
- sonuç 30 üzerinde ise obez
- sonuç 40 üzeri ise morbit obez
- sonuç 50 üzeri ise süper obezite olarak adlandırılır.
Bel çevresine göre yapılan hesaplamada, erkeklerde bel bölgesi 94 cm geçtiği zaman obezite riski başlar. 102 cm geçtiğinde ise yüksek risk oluşmuş demektir. Kadınlarda ise 80 cm aştığı zaman risk artmıştır. 88 cm geçmişse yüksek risk söz konusudur.
Obezitenin nedenleri;
- Fazla miktarlarda beslenme
- Günümüz koşullarında yetersiz aktivite
- Genetik ve çevresel etmenler
- Hormonal dengesizlikler nedeniyle
- Çok sık uygulanan diyet programları
- Antidepresanlar gibi kullanılan ilaçlar
- Yapılan doğumlar
Obezitenin vücut da yağ dağılımına göre çeşitleri
Elma tipi obezite; yağ vücutta çoğunlukla bel ve gövde kısmında toplanır. Elma tipi yağlanmaya erkek modeli yağlanmada denir. Diğer yağlanma çeşitlerine nazaran daha tehlikeli yağlanma olarak bilinir. Kalp ve damar hastalıkları başta olmak üzere birçok ciddi hastalıklara da zemin hazırlar. Kişinin yaşam kalitesini bozar ve süresini kısaltır.
Armut tipi obezite; vücutta yağ miktarı kalçalarda ve basenlerde toplanmıştır. Elma tipi yağlanmaya nazaran daha az tehlikelidir.
Obezite hastalığının başlama zamanına göre çeşitleri
Hipersellüler obezite; çocuklarda çokça görülen tipidir. Çocukların vücudundaki yağ hücrelerinde artış meydana gelerek oluşur.
Hiperplastik obezite; büyüklerde görülen obezite çeşididir. Çocukluk döneminde görülenin tersine yağ hücreleri sayıca değil, hacim olarak büyüyerek oluşur.
Obezitenin ortaya çıkma sebebine göre çeşitleri
Genetik obezite; anne, baba veya aile bireylerinin birinde obezite olması, kişide görülme riskini % 8 oranında artırır.
Basit obezite; genellikle şişmanlığa sebep olan bir nedenin bulunamadığı, beslenme tarzında yapılan yanlışlar sonucunda ortaya çıkan obezitedir. Bu tip obezite de kişiler şekerli gıdaları ve hazır besinleri aşırı tükettikleri görülmüştür.
Sekonder obezite; ender görülen şeklidir. Sekonder obezite adından da anlaşılacağı üzere doğuştan olmayıp, sonradan kullanılan ilaçlar yüzünden, endokrinle ilgili problemlerden veya bir takım genetik sorunlardan oluşur.
Obezite tedavisi;
Obezite hastaları tedavi olmak için öncelikle uzman bir doktordan yardım almalıdır. Şişmanlığın sebebi ve altta yatan nedenlerin ne olduğunun araştırılması gerekir, sonrasında izlenecek yol belirlenir.
Başlangıç olarak egzersiz yapmanın yanı sıra beslenme şeklinde de değişiklikler yapılır. Hastalara sağlıklı ve düzenli beslenmeleri öğretilir ve yaşam tarzı haline getirmesi istenir.
Obezite tedavisinde kullanılan bir diğer yöntemde cerrahi operasyonlardır. Birçok cerrahi yöntem vardır. Hastaya en faydalı olanı doktor ve hastanın birlikte görüşmeleriyle kararlaştırılır ve uygulanır. Hızlı, kesin sonuçlar bu metot da alındığı için diğer yöntemlere göre daha fazla tercih edilmektedir.
Obezite tedavisinden sonra birçok hastada tansiyon, şeker ve diğer bir takım metabolik hastalıklarında iyiye gittiği görülmüştür. Ayrıca bireylerin ilk yaşam yıllarında beslenme şekli obezite hastalığının ortaya çıkması arasında bir ilişki vardır. Birçok yapılan araştırmada yaşamın ilk evresinde anne sütü verilmeyen bireylerin, anne sütü verilen bireye göre obezite hastalığına yakalanma riskinin daha yüksek olduğu ortaya konulmuştur.Bununla beraber verilen anne sütünün miktarı ve süresi, verilen tamamlayıcı gıdaların cinsi, miktarı ve verilme süreleri de obezite hastalığının ortaya çıkmasındaki önemli etkenlerdendir. Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu tarafından yapılan araştırmalarda çocuklara 6 ay boyunca sadece anne sütü verilmesi ve 6.aydan sonraki dönemde anne sütünün yanında kaliteli ve güvenilir miktarda tamamlayıcı gıdaların verilmesi ve emzirmenin 2 yıl boyunca devam ettirilmesi sonucunda bireylerde kronik hastalıklara yakalanma olasılığı ve obezitenin görülme riski azaldığı ortaya konulmuştur.
Obezitenin tedavi edilmemesi durumunda bazı sağlık sorunları ortaya çıkabilir bunlar ;
- Karaciğer Yağlanması
- Uyku Apnesi
- Astım
- Safra Kesesi Hastalıkları
- Solunum Zorluğu
- Aşırı Kıllanma
- İskelet-Kas sistemi bozuklukları
- Ruhsal bozukluklar